สุสานมาราโหง ‘สุสานพระยาสายบุรี’
โบราณสถานที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญอีกแห่งของจังหวัดปัตตานี ตั้งอยู่ที่ ม.3 บ้านละเวง ต.ดอนทราย อ.ไม้แก่น ท่ามกลางบรรยากาศริมชายทะเล เดิมทีไม่มีรั้วกั้น มาช่วงสมัยที่นายพลากร สุวรรณรัฐ องคมนตรี ครั้งที่ดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดปัตตานี ได้มีการสร้างรั้วล้อมรอบตามโครงการพัฒนาจังหวัดในปี 2537 ออกแบบโดยกองโบราณคดี กรมศิลปากร ที่นี่คือสุสานของพระยาสายบุรี หรือพระยาสุริยสุนทรบวรภักดีศรีมหาราชามัตตาอับดุลวิบูลย์ อดีตเจ้าเมืองสายบุรี ในสมัยการปกครองเจ็ดหัวเมือง
ข้อมูลศูนย์กลางทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ระบุว่า พระยาสุริยสุนทรบวรภักดีฯ ชื่อเต็มคือ “พระยาสุริยะสุนทรบวรภักดี ศรีมหารายา มัตตาอับดุล วิบูลย์ ขอบเขตต์ ประเทศมลายู” เป็นตำแหน่งบรรดาศักดิ์ของเจ้าเมืองสายบุรีที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้ง และได้ยกเลิกตำแหน่งดังกล่าวในปี พ.ศ.2445 เนื่องจากมีการปฏิรูปการปกครองจากระบบหัวเมืองเป็นมณฑลเทศาภิบาล
ส่วนสุสานพระยาสายบุรีอีกสองท่านคือ ตนกูยาลาลุดดินและตนกูอับดุลกอเดร์ สร้างด้วยหินแกรนิต ประกอบด้วยหินครอบและหินแกะสลักลวดลายสวยงามวางบนเนินสูง มองดูโดดเด่น
สุสานหนึ่งสลักข้อความ ระบุปีฮิจเราะฮ์ 1285 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 2408 ซึ่งน่าจะเป็นปีเสียชีวิตของตนกูยาลาลุดดิน อีกสุสานหนึ่งตั้งอยู่ใกล้กัน ไม่มีข้อความสลักไว้
ที่มา: http://th49.ilovetranslation.com/
